Od początków istnienia IPPT znaczna ilość naukowców z tej placówki podejmowała indywidualnie współpracę naukowo-dydaktyczną na uczelniach, nawet wtedy, gdy między instytucjami nie istniały żadne więzi formalne. Podobnie pracownicy uczelni podejmowali pracę w IPPT, nawet w tym okresie, gdy zgodnie z istniejącą wówczas zasadą jednoetatowości, nie otrzymywali za to żadnej gratyfikacji finansowej (wspominamy tu z wdzięcznością m. in. Witolda Nowackiego i Władysława Fiszdona).
Zagadnienia tego oraz historii innych indywidualnych działań nie będziemy tu jednak wspominać, gdyż moglibyśmy wiele takich cennych działań pominąć. Zajmiemy się natomiast współpracą instytucjonalną i organizacyjną IPPT z Uczelniami.
W latach 60-tych IPPT okrzepł na tyle, że mógł pomagać obiecującym młodym naukowcom. Jego międzynarodowa pozycja i kontakty twórców Instytutu oraz wybijających się naukowo ich młodszych wychowanków umożliwiały staże naukowe w wiodących ośrodkach nauki światowej. Dotyczyło to nie tylko pracowników Instytutu, ale także młodych ludzi uczelni.
Z czasem coraz większego znaczenia nabierał przepływ wychowanych w Instytucie samodzielnych pracowników naukowych, którzy przenosili ze sobą często, szczególnie do młodych uczelni, nowe kierunki i style badawcze. W niektórych przypadkach przepływ ten wspomagany był formalnymi umowami o współpracy pomiędzy IPPT i Uczelniami.
Trzecią naturalną formą współpracy była i jest indywidualna współpraca badawcza. Młodzi pracownicy naukowo-dydaktyczni uczelni przygotowują swoje rozprawy pod kierunkiem, albo przy udziale specjalistów z Instytutu. Często odbywa się to w formie długoterminowego stażu w IPPT pracownika, którego Uczelnia zwalnia w tym czasie od obciążeń dydaktycznych. Wiąże się to zwykle z prezentacją rozprawy przed Radą Naukową IPPT; szczególnie dotyczy to rozpraw habilitacyjnych naukowców z uczelni nie posiadających uprawnień do nadawania stopni w odpowiednich specjalnościach.
Współpraca instytucjonalna i organizacyjna.
Już w pierwszym dziesięcioleciu swego istnienia Instytut, oprócz wyłonienia z siebie szeregu instytutów badawczych, uczestniczył w powstaniu kilku jednostek organizacyjnych (wydziałów) na uczelniach.
Jako jedne z pierwszych można wymienić zorganizowany w 1960 r. pod kierownictwem prof. J. Mossakowskiego Wydział Budownictwa na Politechnice Łódzkiej.
W latach 70-tych Instytut zawarł, z inicjatywy prof. A. Sawczuka, szereg umów o współpracy z młodymi uczelniami. Umowy takie (m.in. z Politechniką Białostocką, WSP (późniejszą Akademią Bydgoską a obecnie Uniwersytetem Kazimierza Wielkiego), ART - obecnym Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim), pomagały omijać bariery biurokratyczne utrudniające czasowy przepływ kadr, ale zaowocowały także inicjatywami naukowymi, przynoszącymi niekiedy wyniki dopiero po latach i współpracą trwającą do dzisiaj.
W ramach umowy o współpracy z Politechniką Białostocką pracownicy Instytutu prowadzili systematyczne wykłady dla młodych pracowników naukowych i dyplomatów oraz powstał tam w 1980 r. istniejący do 1992 r. Zespół Nieliniowej Mechaniki Zakładu Teorii Konstrukcji IPPT. Jego kierownikami byli kolejno A. Borkowski i A. Blinowski, a zespół tworzyli oddelegowani pracownicy naukowi P.B.
Bliska i wieloletnia współpraca naukowa i dydaktyczna z obecnym Uniwersytetem Kazimierza Wielkiego (J. Kubik) doprowadziła, po latach, do przejścia tam (1997 r.) zespołu z Zakładu Mechaniki i Akustyki Ośrodków Porowatych (Oddział IPPT w Poznaniu). Zainicjowano nowe kierunki badań ośrodków porowatych, tworząc Katedrę Mechaniki Środowiska, która rozwinęła się w Instytut Mechaniki Środowiska i Informatyki Stosowanej. W 2001 roku pod kierunkiem J. Kubika stworzono tam wspólne (UKW-IPPT) Środowiskowe Studium Doktoranckie.
Wykładowcy z IPPT prowadzili przez wiele lat specjalistyczne zajęcia podyplomowe na olsztyńskich ART i WSP, a w ostatnich latach wnieśli znaczny wkład w powstanie i rozwój Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego (J. Rychlewski, A. Blinowski). J. Rychlewski zorganizował tam Wydział Matematyki.
Ścisłą współpracę z IPPT nawiązała, już od samego powstania Politechnika Świętokrzyska. Wielkie zasługi w przekształceniu K-R WSI w Politechnikę położył jej rektor, późniejszy wieloletni dyrektor IPPT - prof. Henryk Frąckiewicz. Zorganizował on przy PŚ filię IPPT (1986-1994), prowadzącą badania nad dynamiką maszyn roboczych i nad technologicznymi zastosowaniami laserów. Z ośrodka tego powstało na terenie Politechniki Świętokrzyskiej w 1996 r. pod wspólnym patronatem MEN i PAN, niezależne już od IPPT, Centrum Laserowych Technologii Metali (prof. Z. Wesołowski).
Nie będziemy tu wymieniać naturalnej współpracy z renomowanymi Politechnikami krajowymi, polegającej na wzajemnym uczestniczeniu w seminariach czy zasiadaniu w Radach Naukowych. Trzeba tu jednak zrobić wyjątek dla Politechniki Poznańskiej, z którą współpraca jest wyjątkowo owocna. Wielu profesorów PP przygotowywało swe doktoraty pod kierownictwem lub w ścisłej współpracy z profesorami IPPT. Ożywiona współpraca trwa nadal (wspólne projekty międzynarodowe, wykłady dla doktorantów).
Nie potrafimy wymienić wszystkich znaczących pozycji wychowanków Instytutu na innych krajowych uczelniach. Nie możemy jednak odmówić sobie satysfakcji zaznaczenia, że m.in. członek rzeczywisty PAN Jerzy Seidler był jednym z pierwszych doktorantów IPPT. Również znany warszawski fizyk Łukasz Turski rozpoczynał swoją karierę naukową w IPPT.
Uczelnie warszawskie
Relacje pomiędzy IPPT, a Uniwersytetem Warszawskim miały zawsze specjalny charakter, choćby ze względu na bliskość geograficzną obu instytucji. Położeniu IPPT " na wpół drogi" pomiędzy dwoma najpoważniejszymi uczelniami polskimi: Uniwersytetem i Politechniką można nadać nawet symboliczne znaczenie, jeśli chodzi o zadania i misję Instytutu. Profesorowie nauk ścisłych (obecny Wydział Matematyki Informatyki i Mechaniki) UW byli przez lata spiritus movens najaktywniejszych zespołów twórczych Instytutu oraz ściśle współpracowali z naszą placówką, prowadząc przez wiele lat zespoły badawcze. Z kolei kadrę wykładowców obecnego Instytutu Matematyki Stosowanej i Mechaniki UW stanowili zawsze w znacznej części pracownicy IPPT. Także wielu pracowników tego Instytutu broniło doktoratów w IPPT. ZMiFP IPPT prowadzi wieloletnią ścisłą współpracę z Instytutem Fizyki Teoretycznej UW (B. Cichocki) w dziedzinie teorii zawiesin.
Jeśli chodzi o Politechnikę Warszawską, to dobre tradycje współpracy ma IPPT z Instytutem Technologii Cieplnej PW. Na jego terenie mieścił się w latach 80 Zespół Podstaw Termodynamicznych Nowych Metod Konwersji Energii oraz działające tam dotychczas Laboratorium Energetyki Słonecznej IPPT.
Od roku 1995 ściśle współpracuje z Instytutem Technologii Cieplnej PW (J. Banaszek, R. Domański) Zakład Mechaniki i Fizyki Płynów IPPT (T. Kowalewski). W wyniku tej współpracy i w oparciu o doświadczenie IPPT powstało w ITC laboratorium pomiarów przepływów termicznych. Prowadzone są również wspólne granty, a studenci z ITC wykonują prace magisterskie w IPPT. Za tę współpracę T. Kowalewski otrzymał niedawno dyplom rektora PW.
Ponadto należy tu wspomnieć zorganizowany we wrześniu 2004 roku wspólnie przez IPPT i PW Światowy Kongres Mechaniki ICTAM 2004.
Obecnie (z wyjątkiem przypadku ITC) współpraca IPPT z Politechniką Warszawską ogranicza się do indywidualnej działalności dydaktycznej pracowników IPPT na Politechnice. Także sporadycznie wykładowcy z Politechniki występują na seminariach zakładowych IPPT.
Współpraca z Wojskową Akademią Techniczną, noszącą imię wieloletniego profesora IPPT Sylwestra Kaliskiego, polegała w ubiegłym okresie na dwuetatowości naukowców WAT, posiadających drugie miejsce pracy w IPPT, na stażach młodych pracowników WAT w IPPT i na przepływie do IPPT pracowników WAT, napotykających tam na pozanaukowe trudności. Po zniknięciu barier ustrojowych współpraca naukowców WAT z pracownikami IPPT nabrała rozmachu i tak w 2001 roku powstało m.in. Środowiskowe Laboratorium- założone przez IPPT i Instytut Optoelektroniki WAT.
Wymienić należy także niepaństwową uczelnię: Polsko-Japońską Wyższą Szkołę Technik Komputerowych, o bardzo wysokiej pozycji rankingowej w swojej kategorii.
Uczelnia ta powstała w 1994 r., przy decydującym wkładzie grupy byłych i obecnych pracowników IPPT (J.P. Nowacki, W. Kosiński).
Także i za granicą...
Pracownicy IPPT wnieśli także znaczący wkład organizacyjny w powstanie i/lub rozwój kilku uczelni zagranicznych. Ponieważ informacje na ten temat są niepełne, wymieniamy tylko przykładowo ciekawsze ze znanych nam działań.
Zafascynowany wizytą w IPPT prezes Kubańskiej Akademii Nauk postanowił stworzyć u siebie podobną instytucję, powierzając misje organizacji instytutu, wzorowanego na IPPT zespołowi naszych profesorów: J. Wehrowi, L. Filipczyńskiemu, M. Sokołowskiemu i J. Deputatowi. Ich misję kontynuowali wykształceni w IPPT (1975 - 1977) doktoranci i stażyści kubańscy.
W latach 60-tych powstał obecnie największy uniwersytet australijski - Monash University. Znaczącą rolę w organizacji Sekcji Magnetyzmu i Plazmy odegrał tam A. Turski (1965 - 1969), m.in. promotor pierwszych doktoratów z tej dziedziny.
Reorganizatorem i od 1992 r. dziekanem Wydziału Inżynierii Lądowej na Uniwersytecie Beira Interior w Covilha (Portugalia) jest profesor IPPT - R. Kowalczyk. Wykładało tam także kilku innych pracowników Instytutu.
Instytut posiada bezpośrednie umowy o współpracy z 43 uczelniami na świecie, zawarte bezpośrednio lub w ramach szerszych porozumień międzyrządowych lub PAN. Z wieloma z nich trwa rzeczywista, intensywna współpraca (badania doświadczalne związane z teoretycznymi wynikami uzyskanymi w IPPT, wymiana "know-how", prowadzenie doktoratów).
Nie sposób zebrać kompletnych danych dotyczących znaczących pozycji wychowanków Instytutu na prestiżowych uczelniach zagranicznych. Dlatego jedynie dla przykładu, pozwolimy sobie wymienić tylko uczelnie, na których kierują katedrami uczniowie jednego z naszych profesorów - Zenona Mroza: University of Minnesota (A. Drescher), Duke University NC (T. Hueckel), University of Michigan (D. Kujawski, R. Michałowski), McMaster University Ont. (S. Pietruszczak), ISMA, Poitiers (A. Dragon). Nie można także nie wspomnieć o Universite de Metz (J. Klepaczko), Weierstraß-Institut, Berlin (K. Wilmański), a także o słynnym MIT, na którym katedrę dynamiki konstrukcji prowadzi były wychowanek i profesor IPPT - T. Wierzbicki. Wymienimy tu również prestiżowe czasopismo Journal of Thermal Stresses, założone przez R. Hetnarskiego, wieloletniego pracownika IPPT.
Wspomnieć też należy, że wielu znanych uczonych zagranicznych zaczynało swą karierę od doktoratów (jak np. Guo Zhong-Heng, 1963, późniejszy członek zagraniczny PAN) lub od długich stażów w IPPT (jak np. S. Murakami i T. Inoue z Japonii).