Prace IPPT PAN z roku 1969

W naszej poprzedniej pracy [1, 2] poświęconej niestateczności cieczy lepkosprężystych w płaskich ustalonych przepływach ścinających, przedyskutowano m.in. zagadnienie wpływu własności sprężystych cieczy dla jednorodnego przepływu po nachylonej płaszczyźnie. Rozważania przeprowadzono dla modelu “cieczy z konwekcyjną sprężystością” zachowując w odpowiednich równaniach konstytutywnych wyrazy trzeciego stopnia oraz stosując metodę perturbacyjną zaproponowaną dla długich fal przez C.S. Yiha [4]. Badając stabilizujący lub destabilizujący wpływ własności sprężystych i zmiennej lepkości cieczy wyrażono wówczas przypuszczenie, że silne “spłaszczenie” profilu prędkości, często towarzyszące zjawisku “efektywnego poślizgu na ściance”, może istotnie wpływać na stateczność przepływu.

Rozważenie w niniejszej pracy zagadnienia stateczności dla płaskiego dwu-warstwowego przepływu cieczy z konwekcyjną sprężystością /stopnia drugiego/, pozwala przedyskutować zarówno przypadek poślizgu w cienkiej warstwie przyściennej jak i przypadek cienkiej warstwy powierzchniowej o innych własnościach. Wobec ograniczania się do przypadku długich fal powierzchniowych oraz niesłuszności twierdzenia Squire`a dla płaskich przepływów ośrodków lepkosprężystych, mozna jedynie mówić o stabilizującym lub destabilizującym wpływie poszczególnych czynników pamiętając, że o stateczności lub niestateczności przepływu mogą decydować krótkie fale ścinania oraz zaburzenia trójwymiarowe.

KUNERT Krzysztof A.

Mieszaniny dwufazowe. Widma relaksacji opóźnienia sprężystego stopionych polimerów.

Warszawa 1969 s. 26.

Prace IPPT 2/1969.

Mimo istnienia dużej liczby danych dotyczących lepkości stopów czystych polimerów, dotąd jak się wydaje tylko nieliczni autorzy, np.: Maxwell [1] i Aloisio [2] zajęło się własnościami lepko-sprężystymi stopionych czystych polimerów. Natomiast, jeśli chodzi o stopione mieszaniny polimerów brak jest jakichkolwiek danych na ten temat. W związku z tym spróbowano obliczyć w celu interpretacji fizyko-chemicznej widma relaksacji i opóźnienia sprężystego stopionych mieszanin PCW i CPE.

Badanie widm stopionych mieszanin tych polimerów jest o tyle konieczne, że w stanie stałym nie można dla tych mieszanin stosować izotermicznych funkcji lepkosprężystych. Jest to spowodowane istnieniem w tego rodzaju układach dwóch w różnym stopniu zależnych od temperatury mechanizmów relaksacji. Mianowicie do temperatury + 75 ⁰C w PCW będą dominować ruchy cząsteczkowe łańcuchów bocznych określane jako mechanizm relaksacji, natomiast w tym samym zakresie temperatur CPE – temp. zeszklenia T _z ok. 25 ⁰C będzie od temp. 25 ⁰C dominować mechanizm relaksacji – powodowany ruchami łańcuchów głównych tego polimeru.

OLAS Andrzej

Synteza autonomicznego układu dwuwymiarowego o danym rozwiązaniu szczególnym.

Warszawa 1969 s. 12.

Prace IPPT 3/1969.

W niniejszej pracy zajmiemy się wyznaczaniem zbioru C p dla pewnej zadanej cechy ruchu. Rozpatrzymy syntezę układu płaskiego. Poszukiwać będziemy zbioru dwuwymiarowych funkcji wektorowych klasy regularności C ⁰.

Celem pracy jest określenie zbioru Cp funkcji f = [f ₁, f ₂].

Przy pewnych ogólnych założeniach, w pracy tej określony jest zbiór prawych stron układu, taki że:

1. Pewne zadane punkty są punktami osobliwymi układu, typu centrum lub ognisko.

2. Pewne zadane punkty są punktami osobliwymi typu węzeł.

3. Pewne zadane punkty są punktami osobliwymi typu siodło.

4. Zadane ciągłe krzywe są cyklami granicznymi układu.

5. Zadane ciągłe krzywe są separatrysami układu.

Procedura budowy takiego układu podana w pracy [1] nie zapewnia jednak jedyności zadanych punktów osobliwych. Układ określony w taki sposób posiadać może poza zadanymi punktami osobliwymi szereg innych punktów osobliwych, których typ i położenie jest do pewnego stopnia dowolne. Ponadto można wykazać, że istnieć będą układy spełniające warunki 1-5 których nie można uzyskać sposobem zastosowanym w pracy [1], a więc zbiór prawych stron uzyskanych tym sposobem nie zawiera wszystkich funkcji zapewniających spełnienie warunków 1-5. Tak więc powyższa procedura posiada z punktu widzenia syntezy poważne braki.

MUSZYŃSKA Agnieszka

O ruchu sprężystego wału wirującego w podatnych łożyskach.

Warszawa 1969 s. 32.

Prace IPPT 4/1969.

W szeregu konstrukcji wirnikowych sztywność giętna wału i sztywność łożysk, a niejednokrotnie i sztywność całego korpusu wraz z jego zawieszeniem są wielkościami bliskiego rzędu. Przy badaniu dynamiki wirników takich maszyn powstaje konieczność jednoczesnego uwzględniania odkształceń wału i sprężystych podpór, na których oparty jest wał. Nieuwzględnienie podatności podpór wirnika w procesie projektowania bywa często przyczyną dużych rozbieżności między obliczonymi a rzeczywistymi obszarami drgań rezonansowych i innych stanów krytycznych. W wielu konstrukcjach sprężyste zawieszenie wirnika wprowadzane jest świadomie, gdyż przez odpowiedni dobór charakterystyk sprężyn można polepszyć własności dynamiczne wirnika /w szczególności przejście przez obroty krytyczne odbywa się przy mniejszych amplitudach drgań giętnych wału, można też znacznie zmniejszyć amplitudy drgań samowzbudnych/. Często również obok uwzględnienia sprężystej podatności podpór łożyskowych w procesie teoretycznej analizy układu wirnikowego potrzebne jest uwzględnienie tłumienia, które zawsze istnieje w realnych konstrukcjach lub też specjalnie jest wprowadzane poprzez różnego typu tłumiki.

Zagadnieniem teoretycznej analizy ruchu sprężystych wirników, zawieszonych w podatnych podporach zajmowało się wielu autorów. Przeważnie w rozważaniach przyjmowano liniowe charakterystyki sprężystości i tłumienia, zarówno wału jak i podpór, przy czym analiza prowadzona była głównie w kierunku zbadania zachowania się wirnika w przypadku anizotropii sprężystych własności podpór łożyskowych w dwóch wzajemnie prostopadłych kierunków. W szeregu prac proponuje się uwzględnienie podatności podpór łożyskowych przez wprowadzenie zastępczego współczynnika sztywności, wyznaczanego doświadczalnie. Oczywiście w sposobie tym założono z góry liniowość charakterystyk sprężystych, zarówno wału jak i podpór łożyskowych. Sposoby analitycznego wyznaczania zastępczego współczynnika sztywności podane w pracach [5, 12, 29].

Znacznie mniej publikacji poświęcono analizie ruchu wirnika ze sprężystym wałem, zawieszonego w sprężystych podporach o nieliniowych charakterystykach.

W niniejszej pracy zbadamy ruch pionowego, sprężystego, bezmasowego wału z zamocowanym w środku jego długości statycznie nierównoważonym cienkim krążkiem o masie m. Wał obraca się ze stałą prędkością kątową ? w dwóch jednakowych sprężystych podporach łożyskowych.

Zaproponowane w niniejszej pracy analityczne metody otrzymania uogólnionych charakterystyk sprężystości f(R) oraz konstrukcje graficzne mogą posłużyć również jako metody doboru charakterystyk sprężystości wału i podpór łożyskowych wirnika tak, aby w zakresie roboczych obrotów wirnika amplitudy rezonansowe były minimalne. Uwzględnia się przy tym nieliniowy przebieg charakterystyk sprężystości oraz zewnętrzne i wewnętrzne tłumienia w układzie.

W niniejszej pracy wyprowadzono równania różniczkowe ruchu niewyrównoważonego krążka wirującego na giętkim wale podpartym w sprężystych podporach, przy założeniu nieliniowości sprężystych charakterystyk. Przedstawiono kilka sposobów uzyskania uogólnionej charakterystyki sprężystości. Od postaci uogólnionej charakterystyki sprężystości uzależniona jest wielkość amplitudy drgań wymuszonych wskutek niewyrównoważenia. Wykazano, że przez odpowiedni dobór charakterystyki sprężystości można w zakresie roboczych obrotów ? uniknąć obszarów drgań o zwiększonych amplitudach.

ETIENNE Jerzy, FILIPCZYŃSKI Leszek, ILMURZYŃSKA K., SAŁKOWSKI J.

Ultradźwiękowe metody badania czynności serca.

Warszawa 1969 s. 19.

Prace IPPT 5/1969.

Większość metod diagnostyki ultradźwiękowej opiera się na zjawisku echa. W przypadku stosowania ultradźwięków w kardiologii wykorzystuje się częstotliwości w zakresie od 1,5 do 3 MHz, co odpowiada długościom fali od 0,05 do 0,1 cm. w ciele ludzkim. Fale te skupione w równoległe wiązki o średnicy przekroju od 10 do 20 mm, wprowadza się poprzez warstewkę cieczy sprzęgającej w głąb ciała, w postaci krótkich impulsów. W ciągu jednej sekundy wysyła się w kierunku serca od 200 do 2000 impulsów. Impulsy te, napotykając na swojej drodze na granicę tkanek o różnych impedancjach akustycznych ulegają częściowemu odbiciu, dając zjawisko echa, częściowo zaś przenikają granicę, ulegając dalekiej absorpcji i rozproszeniu. W ten sposób otrzymujemy szereg ech o różnym kształcie, wielkości, szerokości i położeniu na osi czasu echoskopu. Echa te są źródłem informacji o badanym organie i stanowią podstawę diagnostyki ultradźwiękowej.

W przypadku ultradźwiękowej diagnostyki kardiologicznej – ultrasonokardiografii /UKG/ szczególnie ważne znaczenie mają echa zmieniające swoje położenie na osi czasu, pochodzą one bowiem od fragmentów ruchomych serca i zmieniają swoje położenie w rytm ich ewolucji.

W przypadku zastosowania ultrasonokardiografii w położnictwie i w ginekologii uzyskuje się ogólną informację o czynności serca płodu na podstawie otrzymanego jednego echa ruchomego. W zastosowaniach kardiologicznych, gdzie obraz złożony jest z kilku ech ruchomych, informacje pochodzą od przedniej i tylnej ściany oraz od zastawki mitralnej lub trójdzielnej lub też od innych fragmentów ruchomych serca.

Istotnym zagadnieniem jest właściwa interpretacja ech, która zależna jest w dużym stopniu od zastosowanej prezentacji na wskaźniku oscyloskopowym. W ultrasonokardiografii stosowane są dwie prezentacje ech: prezentacje typu A i typu B.

Prezentacja typu A polega na przedstawieniu ech na ekranie echoskopu w postaci pionowych impulsów na poziomej osi czasu. Prezentacja ta nie zapewnia rejestracji ech ruchomych, pochodzących od fragmentów ruchomych serca, pozwala jedynie na stwierdzenie obecności tych ech. Ma to pewną wartość diagnostyczną, nie dając jednak, co jest istotne, dokumentacji klinicznej badania ultrasonokardiograficznego. Prezentacja typu A spełnia zatem w ultrasonokardiografii rolę pomocniczą a zasadnicze znaczenia ma prezentacja typu B.

W prezentacji tej echa na wskaźniku oscyloskopowym przedstawione są w postaci jasnych punktów usytuowanych w miejscach odpowiadającym granicom tkanek. Prezentacja typu B umożliwia jednoczesną fotograficzną rejestrację wielu ech. W tym przypadku obraz ech jest przesuwany ruchem jednostajnym na wskaźniku echoskopu względem materiału światłoczułego. Możliwe też jest rozwiązanie odwrotne, w którym materiał światłoczuły przesuwa się względem wskaźnika echoskopu.

W końcu możliwe jest także i inne rozwiązanie; prezentacja typu A z selekcją echa odbitego od wybranego fragmentu serca. W tym przypadku zapis czynności wybranego fragmentu serca dokonuje się na taśmie papierowej elektrokardiografu.

Tematem pracy są opisane wyżej dwie metody badania serca, które zostały zrealizowane przez autorów i zastosowane w kardiologii.

ODDZIAŁYWANIE GAZU ZE ŚCIANKAMI STAŁYMI.

Praca zbiorowa.

Materiały polsko-radzieckiego seminarium roboczego nt...

Warszawa 1969 s. 98.

Prace IPPT 6/1969.

Rozszerzenie zakresu mechaniki cieczy i gazów na zjawiska fizyczne występujące w przepływach zwraca rosnącą uwagę specjalistów na oddziaływanie gazu ze ściankami stałymi.

W dniach 21-23 października 1968 r. odbyło się zorganizowane przez Zakład Mechaniki Cieczy i Gazów IPPT PAN seminarium robocze, poświęcone tym zagadnieniom. W seminarium wzięli udział oprócz pracowników ZMCiG trzej zaproszeni uczeni radzieccy: R.G. Barancew z Uniwersytetu Leningradzkiego oraz W.N. Szidłowskij i A.A. Piarnpuu z Centrum Obliczeniowego AN ZSRR.

Niniejszy zeszyt zawiera teksty referatów wygłoszonych na seminarium oraz prace które były dyskutowane w czasie jego przebiegu.

MAJERCZYK GÓMUŁKOWA Joanna, MIODUCHOWSKI Andrzej

Optymalna niejednorodność plastyczna skręcanego pręta.

Warszawa 1969 s. 34.

Prace IPPT 7/1969.

W praktyce spotykamy się ze skręconymi prętami niejednorodnymi. Niejednorodność ta może być spowodowana np. złożeniem pręta z kilku pryzmatycznych części o różnych granicach plastyczności.

Z punktu widzenia zastosowań praktycznych interesującym jest taki wzajemny układ tych części /przy niezmiennym konturze przekroju poprzecznego/, który zapewni mu maksymalną nośność graniczną. Zagadnienie związane z tym problemem są omówione w [1]. Często się zdarza, że plastyczna niejednorodność poprzeczna skręcanego pręta pryzmatycznego zmienia się nie w sposób skokowy, ale w sposób ciągły spowodowany np. zabiegami technologicznymi. I tu również pojawia się problem optymalnego jej rozkładu w przekroju poprzecznym, tzn. takiego jej rozkładu, który zapewni maksymalną nośność graniczną tego pręta. Temu właśnie zagadnieniu poświęcona jest niniejsza praca.

Pomimo, iż nie udało się w pełni odpowiedzieć na początkowo postawiony problem optymalnego rozkładu wartości plastyczności, który zapewniłby maksymalną nośność graniczną skręcanego pręta, to jednak uzyskane warunki konieczne dla istnienia takiego rozwiązania jak i szereg efektywnie rozwiązanych przykładów pozwalają na wyciągnięcie ważnych wniosków natury jakościowej.

Zwróćmy mianowicie uwagę na sposób w jaki propagują się strefy uplastycznionego materiału podczas sprężysto-plastycznego skręcania prętów pryzmatycznych i porównajmy ich kształt jak i miejsce występowania ze strefami materiału o wyższej granicy plastyczności w otrzymanych przez nas rozwiązaniach. Jak widać w rozwiązaniach zapewniających maksymalną nośność graniczną strefy materiału o górnej granicy plastyczności pojawiły się wszędzie tam gdzie w pręcie jednorodnym o takim samym konturze przekroju poprzecznego pojawiłyby się strefy plastyczne. Innymi słowy, wszędzie tam, gdzie zależy nam na zwiększeniu nośności granicznej skręcanego pręta pryzmatycznego, wkładki wzmacniające należałoby umieszczać w takich właśnie miejscach.

HAHN Stefan

Analiza metody modulacyjnej pomiaru częstotliwości rezonansu atomowego.

Warszawa 1969 s. 18.

Prace IPPT 8/1969.

W atomowych wzorcach częstotliwości występuje zagadnienie możliwie ścisłego wyznaczania częstotliwości rezonansu atomowego, co sprowadza się w praktyce do wyznaczenia częstotliwości środkowej odpowiedniej linii rezonansowej. We wzorcach atomowych biernych pobudzanych zewnętrznym sygnałem mikrofalowym można do wyznaczenia częstotliwości rezonansowej zastosować sygnał zmodulowany częstotliwościowo /fazowo/. Zastosowanie tej metody jest korzystne, gdyż pozwala wzmacniać bardzo słaby sygnał na wyjściu wzorca za pomocą wzmacniaczy m. cz. w miejsce wzmacniaczy prądu stałego. Dzięki temu zmniejsza się poważnie oddziaływanie niestacjonarności wzorca i wzmacniaczy. Metoda modulacyjna umożliwia również automatyczne dostrojenie częstotliwości sygnału pobudzającego do częstotliwości środkowej linii rezonansowej.

Przy konstrukcji wzorców dąży się, aby linia rezonansowa była możliwie symetryczna w otoczeniu częstotliwości rezonansowej. W praktyce należy się jednak liczyć z większą lub mniejszą asymetrią krzywej. Ponadto przy zastosowaniu sygnału o zmodulowanej fazie lub częstotliwości należy się liczyć z niesymetrią widma sygnału, wynikającą z niesymetrii sygnału modulującego, jak również z oddziaływania sygnałów niepożądanych i szumów.

Wyprowadzone wzory pozwalają analizować wyniki pomiarów częstotliwości rezonansu atomowego i kształtu linii rezonansowych przeprowadzonych metodą modulacyjną. W szczególności pozwalają ocenić wpływ niesymetrii linii oraz zniekształceń sygnału modulującego na wyniki pomiarów. W praktyce należy dążyć do zapewnienia możliwie małych zniekształceń sygnału modulującego oraz do uzyskania linii o małej niesymetrii. Wprawdzie wyliczenie poprawek wg. wzorów teoretycznych jest możliwe, ale procedura pomiarów i obliczeń jest wówczas skomplikowana. Wzory teoretyczne są za tym w pierwszym rzędzie pomocne dla celów analizy błędów pomiarowych, jak również dla celów doboru optymalnych warunków pomiaru. Należy tu wziąć pod uwagę, że dokładność pomiarów uzależniona jest nie tylko od niesymetrii, ale i od innych czynników, a głównie od poziomu szumów detektora sygnału wyjściowego m. cz. Analiza wpływu szumów wychodzi jednak poza zakres tej publikacji.

WOJNO Włodzimierz

Termodynamika materiałów sprężysto/reologicznych.

Warszawa 1969 s. 30.

Prace IPPT 9/1969.

Każdy materiał wykazuje w większym lub mniejszym stopniu własności reologiczne. Wykazano jednak, że w przypadkach wielu ważnych z konstrukcyjnego punktu widzenia materiałów własności te są bardziej widoczne dopiero po osiągnięciu pewnego stanu naprężenia. Można więc w tych przypadkach założyć, że o ile ten graniczny stan naprężenia nie zostanie przekroczony, materiał wykazuje cechy tylko sprężyste. Aby rozważyć szeroką klasę posiadających te własności materiałów wprowadzamy uproszczony ich model, który nazwiemy materiałem sprężysto/reologicznym.

Głównym celem niniejszej pracy jest sformułowanie i przedyskutowanie termodynamicznego opisu własności materiałów sprężysto/reologicznych przy odkształceniach skończonych. Podstawą tego opisu jest przyjęty postulat, że dla każdego dopuszczalnego procesu termodynamicznego w ciele sprężysto/reologicznym, można tensor odkształcenia Lagrange`a rozdzielić na sumę tensorów odkształceń: sprężystego i niesprężystego. Dla opisu własności tego materiału wprowadzono zasadę determinizmu, zgodnie z którą materiał w danej cząstce jest sprężysto/reologiczny, gdy energia swobodna, entropia, drugi tensor naprężenia Pioli-Kirchhoffa, wektor strumienia przepływu ciepła oraz prędkość odkształcenia niesprężystego są znane, gdy są w tej cząstce aktualne stany odkształcenia sprężystego, niesprężystego, temperatury i gradientu temperatury, przy czym dla procesu czysto sprężystego prędkość odkształcenia niesprężystego jest równa zeru.

Przez spełnienie drugiej zasady termodynamiki wykazano, że własności materiałów sprężysto/reologicznych są opisane przez funkcję energii swobodnej, zależną od odkształcenia sprężystego i niesprężystego oraz temperatury, funkcję wektora strumienia przepływu ciepła i tensor prędkości odkształcenia niesprężystego, które oprócz wyżej wymienionych zmiennych są ponadto funkcjami gradientu temperatury. Tensor naprężenia jest przy tym pochodną energii swobodnej względem odkształcenia sprężystego, zaś entropia jest ujemną pochodną energii swobodnej względem temperatury. Ostatnie dwa równania posiadają postać równań konstytutywnych teorii hypersprężystości. Jednakże przy szczególnej postaci funkcji energii swobodnej stają się one, jak wykazano, równaniami teorii hypersprężystosci w ścisłym tego słowa znaczeniu. W wyniku spełnienia ograniczeń termodynamicznych uzyskano nierówność ogólnej dysypacji, z której otrzymano nierówność przepływu ciepła i nierówność dysypacji wewnętrznej. Przedyskutowano również możliwość rozdzielenia nierówności dysypacji ogólnej na nierówność dysypacji wewnętrznej i nierówność przepływu ciepła.

Jako przykład materiału sprężysto/reologicznego przedyskutowany został materiał sprężysto/lepkoplastyczny, zachowujący się sprężyście do osiągnięcia statycznej granicy plastyczności, a wykazujący efekty reologiczne w postaci sprzężonych ze sobą efektów lepkich i plastycznych dopiero po jej przekroczeniu. Duża przydatność tego materiału wynika stąd, iż w ramach teorii opisującej jego własności można opisać własności wrażliwych na prędkość odkształcenia materiałów plastycznych.

Niniejsza praca przedstawia część podstawowych tez pracy doktorskiej autora.

ZIABICKI Andrzej

The Theory of Molecular Orientation in Polymer Systems.

Warszawa 1969 s. 30.

Prace IPPT 10/1969.

It is commonly accepted to-day that molecular orientation, i.e. parallelization and extension of structural elements (molecular chains, crystallites, fibrils etc.) is the factor determining many physical characteristics of polymers, first of all mechanical properties of fibers. The orientation of man-made fibers results mainly in the drawing operation, but is not unaffected by spinning and heat setting. Therefore the mechanism of orientation in various steps of fiber formation is an important subject of interest of polymer physicists and fiber scientists.

The orientation in spinning of a polymer fluid and that in cold or hot drawing of a solid polymer material differ in many aspects and are usually discussed in terms of separate theories. Such an approach was also involved in earlier papers by myself. However, more recent theoretical considerations brought us up to the conclusion that both the spinning- and drawing orientation, as well as orientation changes during heat-treatment can be described as special cases of a unique, more general theory comprising also the streaming orientation of dilute polymer solutions and other situations. This theory will be formulated briefly in section II of this paper, followed by discussion of special cases for fiber spinning (section III), drawing (section IV) and heat-setting (section V). It should be noted that the theory can also be applied to other characteristics of polymer systems determined by configuration of structural elements.

WIERZBICKI Tomasz, ANDRZEJEWSKI H.

An Experimental and Theoretical Study of Impulsively Loaded Viscoplastic Cylindrical Shells.

Warszawa 1969 s. 15.

Prace IPPT 11/1969.

A series experiments on mild steel cylindrical shells subjected to an impulse of internal pressure is reported herein. The shells were simply supported and free to move in axial direction. Recorded were the central permanent deflections in function of the explosive energy and the deformed shape of each shell. A linearized theory of viscoplastic shells was used to obtain a simple analytical expressions on final plate deflections. The predictions of the theory were shown to be in general agreement with the experimental data which suggests that the theoretical solution describes the main features of the investigated phenomenon.

SZANIAWSKI Andrzej, KŁOS Zbigniew

Wyznaczanie przepływu w gardzieli dyszy Lavala.

Warszawa 1969 s. 28.

Prace IPPT 12/1969.

Wyznaczanie ustalonego przepływu okołodźwiękowego w gardzieli dyszy poświęconych jest wiele prac różniących się tak postawieniem problemu jak i metodami jego rozwiązania. Problem stawiany bywa w dwojaki sposób, bądź to wprost - dla zadanego konturu dyszy wyznacza się parametry przepływu, bądź też odwrotnie - najpierw znajduje się parametry przepływu a następnie wyznacza się kontur dyszy, wewnątrz której otrzymany przepływ może się realizować. Dla wyznaczenia przepływu rozwiązanymi bywają bądź to równania ogólne, lub częściej jeszcze wyprowadzone z nich uproszczone równania przepływu okołodźwiękowego. Przy rozwiązywaniu problemu wykorzystywane są metody odwzorowania w płaszczyźnie hodografu, rozwijania w szeregi, lub metody numeryczne.

W niniejszej pracy stawiać będziemy problem wprost: dla dyszy płaskiej o zadanym konturze poszukiwać będziemy rozwiązania ogólnych równań potencjalnego przepływu gazu doskonałego. Przy rozwiązywaniu tego problemu zastosowana będzie metoda rozwijania w szereg, przy czym w szereg zostanie rozwinięta również jedna ze współrzędnych przestrzennych. Problem zbieżności wyprowadzonych szeregów nie będzie rozpatrywany a jedynie przybliżone wyniki uzyskane przy pomocy pierwszych wyrazów tych szeregów zostaną porównane z rezultatami otrzymanymi na innej drodze i przedstawionymi w innych pracach.

Należy jeszcze zwrócić uwagę, że w dyszy możliwa jest realizacja różnych reżimów przepływu z różnymi warunkami na wlocie i wylocie, ale celem niniejszej pracy jest analiza przepływów w dyszy Lavala, w których gaz jest przyspieszany od prędkości poddźwiękowej do naddźwiękowej z przejściem przez prędkość dźwięku w okolicy najwęższego przekroju - gardzieli.

ZIABICKI Andrzej

The Role of Phase and Structural Transitions in Fiber Spinning Processes.

Warszawa 1969 s. 24.

Prace IPPT 13/1969.

Phase- or structural transitions can be affect fiber spinning in two ways:

i) affect directly the texture and morphology of fibers an their textile properties,

ii) affect the kinetics of solidfication, kinematics and dynamics of fiber spinning and indirectly influence the resulting fiber texture.

The next section (II) of this paper deals with transitions possible in various fiber-forming systems in general; section III and IV include discussion of more particular problem, section V - closing remarks.

MĄCZYŃSKI Jacek

Dorywcze użytkowanie EMC.

Warszawa 1969 s. 54.

Prace IPPT 14/1969.

Zastosowanie języków algorytmicznych, w szczególności algolu, dla programowania elektronowych maszyn cyfrowych /EMC/ rozszerzyło krąg użytkowników i umożliwiło programowanie dorywcze. Powstaje nowy typ badacza, i to nie tylko teoretyka, wiążącego znajomość określonej dziedziny wiedzy z umiejętnością dorywczego wykonywania obliczeń na EMC. W miarę zaistniałej potrzeby dorywczym programistą może stać się każdy inżynier, fizyk czy matematyk.

Język algol, najbardziej może poza SAKO rozpowszechniony w Polsce, doczekał się kilku monografii, które wyczerpująco opisują jego strukturę. Podane tutaj wskazówki stanowią uzupełnienie informacji ujętych szczegółowo w cytowanych publikacjach, tymi wiadomościami, które mogą być pożyteczne przy dorywczym, niezawodowym korzystaniu z EMC. Należą tu przede wszystkim pojęcia abstrakcyjnej struktury programów, uwagi bibliograficzne dotyczące metod numerycznych, szkicowy opis algolu wreszcie problemy techniki taśmy dziurkowanej.

Celowość takiego doboru materiału wynika z faktu, że istnieje wyraźna tendencja do „samodzielnego majsterkowania” w programowaniu i tendencji tej trzeba wyjść naprzeciw, mimo, iż niekoniecznie reprezentuje ona kierunek optymalny z ciaśniejszego, czysto numerycznego, a nie problemowego, punktu widzenia.

Użytkownik dorywczy na ogół szybko poznaje tajniki algolu i potrafi napisać program od razu w tym języku pomijając ważny etap przygotowania dokumentacji programu. Takie postępowanie prowadzi jednak bardzo często do marnotrawstwa czasu maszynowego i przedłuża, zamiast skracać, czas potrzebny na uruchomienie programu. Co prawda, przy programach typu pojedynczej krawędzi dokumentacja bardzo się upraszcza i częstokroć nie jest konieczna, jednakże każdy bardziej zaawansowany program wymaga dużej liczby pętli, wielokrotnie powtarzających pewne operacje z coraz nowymi i już nieznanymi danymi wejściowymi. Wtedy wstępna analiza struktury programu i pełna dokumentacja może być nieodzownym warunkiem powodzenia w programowaniu. Dlatego też sprawie analizy struktury programu poświęcono tu szczególnie dużo miejsca.

Proces uruchamiania programu jest zwykle połączony z poprawkami nanoszonymi do tekstu programu. Wtedy korzystnym wydaje się stosowanie montażu taśmy przez sklejanie odcinków uprzednio przygotowanej i sprawdzonej taśmy. Reperforacja całej taśmy jest na ogół czynnością niepewną /stopa błędu sięga tu 0,01%/, toteż montaż z odcinków przyspiesza uruchomienie programu. Oczywiście trzeba nauczyć się czytać kod perforacji na taśmie, co dzięki pewnym prostym regułom, nie jest trudne.

MRÓZ Zenon

Optymalizacja konstrukcji z materiałów wielofazowych.

Warszawa 1969 s. 21.

Prace IPPT 15/1969.

Zagadnienie optymalizacji konstrukcji wykonanych z jednego materiału jednorodnego zostało ogólnie sformułowane w pracach [1-7] przy przyjęciu różnych kryteriów optymalizacji. Dla konstrukcji sprężystych obciążonych statycznie możemy np. poszukiwać optymalnego kształtu konstrukcji odpowiadającego najmniejszej podatności przy stałym zużyciu materiału. Innym często stosowanym kryterium jest warunek maksymalnej nośności granicznej lub największego współczynnika bezpieczeństwa ze względu na osiągnięcie stanu granicznego. Przy działaniu obciążeń dynamicznych zmieniających się harmonicznie, możemy wprowadzić pojęcie podatności dynamicznej mierzonej amplitudą pracy sił zewnętrznych i poszukiwać optymalnych form konstrukcji odpowiadających najmniejszej podatności. We wszystkich przypadkach warunki dostateczne optymalności mają podobną postać: pewna funkcja G będąca w jednym przypadku jednostkową energią sprężystą, w drugim - jednostkową mocą dysypacji plastycznej, czy też różnicą energii sprężystej i kinetycznej powinna być stała na swobodnym brzegu ciała poddanym modyfikacji oraz powinna maleć w kierunku zewnętrznej normalnej do tego brzegu. Uwzględnienie ograniczeń geometrycznych zostało ogólnie przedyskutowane w pracy [13].

W niniejszym komunikacie omówimy kryteria optymalności dla konstrukcji wykonanych z materiałów wielofazowych. Najprostszym przykładem takiego materiału jest beton zbrojony, gdzie naprężenia rozciągające przenoszone są przez pręty zbrojenia zaś naprężenia ściskające przenosi beton. Sformułowanie problemu optymalizacji i rozwiązania konkretnych problemów dla płyt i powłok zbrojonych można znaleźć w pracach [8-12]. Optymalizację płyt sprężystych zbrojonych włóknami omawia praca [15].

W niniejszej pracy rozpatrzymy bardziej ogólny przypadek połączenia dwóch materiałów idealnie sprężystych o różnych modułach sprężystości lub idealnie plastycznych o różnych granicach plastyczności.

KOSIŃSKI Stanisław

Zastosowanie przetworników ciśnieniowych i temperaturowych do pomiaru prędkości fali uderzeniowej.

Warszawa 1969 s. 14.

Prace IPPT 16/1969.

Jedną z metod pomiaru prędkości fali uderzeniowej w rurze uderzeniowej jest pomiar czasu jej przejścia między dwoma punktami leżącymi w znanej odległości. Pomiaru odstępu czasu dokonuje się zwykle czasomierzem liczącym o dużej dokładności.

Stosując zasadę pomiaru odstępu czasu w połączeniu z detektorami fali dostosowanymi do właściwości gazu w obszarze za falą uderzeniową /temperatura, ciśnienie, jonizacja/ można w szerokim zakresie ciśnień i liczb Macha uzyskać pomiar o dużej dokładności.

Spośród detektorów fali takich, jak fotoelementy, systemy „Schlieren”, przetworniki jonizacyjne itp, często stosowane są przetworniki ciśnieniowe i temperaturowe.

Z przetworników ciśnieniowych, które reagują na skokową zmianę ciśnienia w rurze uderzeniowej, w niniejszej pracy zastosowany został przetwornik z elementem przetwarzającym z tytanianu baru.

KLEPACZKO Janusz

Lateral Inertia Effects in the Compression Impact Experiments.

Warszawa 1969 s. 30.

Prace IPPT 17/1969.

One of the most important methods to investigate strain rate behavior of metals at very high strain rates, is the compression impact experiment. In the recent years the split Hopkinson pressure bar, which is representative of this kind of experiment, has become an increasingly popular tool in such studies. Of course, at very high strain rates where the Hopkinson pressure bar technique can be longer be used, different methods which enable on to obtain the very high strain rates have been proposed. As an example the work of Dharan will be discussed briefly in the next part of this work. In the Hopkinson pressure bar technique the wafer specimen is inserted in series between two hard bars and a compressive impulse of stress is applied to one of the bars by impact or by detonation of an explosive. The measurements of the incident, reflected and transmitted stress waves in these bars by the use of the resistance strain gage technique make it possible to obtain the specimen stress-strain curves. This method works well up to strain rates e » 10 ³ sec ^-1. It will be shown that within that strain range the lateral inertia forces in the specimen may be neglected. This fact has been confirmed experimentally many investigators.

In addition to neglecting the lateral inertia forces, a basic assumption in the analysis of the compression impact experiments is that the wafer specimen deforms uniformly, i.e., the distribution of deformation along the specimen at each time is constant. For „thin” wafers this assumption has also been confirmed.

The aim of this work is to analyze under the assumption of uniform strain distribution the mechanical behavior of a wafer specimen compressed dynamically taking into account the effect of lateral inertia forces. It is belived that with the aid of the following analysis one can obtain the real stress-strain curves from dynamic impact experiments over strain rates at least two orders of magnitude higher than e » 10 ³ sec ^-1.

ZIABICKI Andrzej

A General Dynamic Theory of Macromolecular Networks. III.

Warszawa 1969 s. 19.

Prace IPPT 18/1969.

KLONOWSKI Włodzimierz, ZIABICKI Andrzej

Termodynamika statystyczna powstawania sieci odwracalnych w roztworach polimerów.

Warszawa 1969 s. 62.

Prace IPPT 19/1969.

Rozważono proces powstawania odwracalnych sieci w roztworach polimerów i wyprowadzono wzór na termodynamiczny potencjał powstawania sieci odwracalnej. W obliczeniach zastosowano metodę sieci konfiguracyjnej, która w połączeniu z teorią segmentów statystycznych Kuhna pozwoliła uwzględnić wpływ wyłączonej objętości, a także sztywność makrocząsteczek i ich ograniczoną długość.

W oparciu o tę metodę wyprowadzono ogólny wzór na entropię mieszania polimeru z rozpuszczalnikiem /wzór 25/, wzór na entropię konfiguracyjną sieci polimeru /wzór 46/ oraz ogólny wzór na entropię deformacji łańcucha polimeru, uwzględniający skończoną długość i sztywność łańcucha /64, 65/.

Otrzymany w ten sposób całkowity potencjał sieci /wzór 81/ wykorzystany został do przedyskutowania równowagowej gęstości sieci odwracalnej w roztworze oraz równowag pęcznienia.

KAMIŃSKI Eugeniusz

Wykorzystanie równań ruchu cieczy lepko - sprężystej do badania procesów tłumienia.

Warszawa 1969 s. 19.

Prace IPPT 20/1969.

Ruch nieściśliwej cieczy newtonowskiej opisują równania Naviera-Stokes`a. W pracy pokazano sposób budowy analogicznych równań dla cieczy lepko-sprężystych, również dla przypadku, gdy dla opisania zachowania się cieczy przy odkształceniu objętościowym i postaciowym konieczne jest przyjęcie różnych modeli reologicznych. Pokazano przykłady wykorzystania tych równań do analizy działania typowych tłumików drgań, gdy ciecz zmodelowana została za pomocą trójparametrowego modelu Jeffreysa. Wykazano, że w tym przypadku obok siły tłumienia proporcjonalnej do prędkości ruchu występuje dodatkowo siła sprężysta, proporcjonalna do przemieszczenia, przy czym współczynniki proporcjonalności są zależne od częstości wymuszeń. Wskazano na możliwości wyznaczania parametrów reologicznych dowolnego modelu cieczy na podstawie charakterystyki amplitudowo-częstościowej mechanicznego układu drgającego o jednym stopniu swobody, tłumionego za pomocą badanej cieczy.

PIECHOCKI Władysław

O nieliniowej teorii cienkich powłok kulistych.

Warszawa 1969 s. 18.

Prace IPPT 21/1969.

W pierwszej części pracy rozważamy konkretne zagadnienie w teorii cienkich powłok kulistych o małej wyniosłości, posługując się metodami analizy funkcjonalnej w przestrzeniach funkcyjnych typu Hilberta. Mówiąc bardziej szczegółowo jest to matematyczne zagadnienie istnienia i jednoznaczności rozwiązania dla nieliniowych równań różniczkowych cząstkowych rzędu czwartego typu eliptycznego. Powyższy układ równań charakteryzuje zachowanie się cienkiej powłoki kulistej poddanej działaniu dowolnych sił zewnętrznych i temperatury.

W dalszym ciągu pracy zasadniczą rolę spełniają pewne zależności pomiędzy własnościami różniczkowymi funkcji. Znajomość pewnych nierówności całkowych dla pochodnych cząstkowych danej funkcji różniczkowalnej może prowadzić do wniosku o ograniczoności i ciągłości samej funkcji. Ta sama funkcja może być rozpatrywana jako element różnych przestrzeni. Wyżej wymienione przestrzenie są scharakteryzowane pewnymi własnościami różniczkowymi ich elementów. Tak więc jeśli jedna przestrzeń jest częścią właściwą innej przestrzeni /w abstrakcyjnym znaczeniu zbiorów/ to grupa własności charakteryzująca pierwszą przestrzeń będzie posiadać własności charakterystyczne dla drugiej przestrzeni. Co więcej, porównując tutaj funkcję jako element pierwszej przestrzeni z tą samą funkcją jako elementem drugiej przestrzeni otrzymamy operację zwaną zanurzaniem przestrzeni.

SOBCZYK Kazimierz

O stochastycznym opisie ośrodka porowatego.

Warszawa 1969 s. 13.

Prace IPPT 22/1969.

Chcąc w bardziej adekwatny sposób opisywać ośrodki porowate, a więc przede wszystkim grunty należy dokładniej uwzględnić ich złożoną i nieokreśloną strukturę. Ze względu na tę nieoznaczoną, rozdrobnioną i w swej istocie stochastyczną strukturę gruntu właściwym aparatem pozwalającym lepiej uwzględniać zmienność właściwości i ich współzależność jest aparat teorii prawdopodobieństwa.

Analizując ośrodek gruntowy, ogromną ilość zaproponowanych modeli reologicznych i wzorów empirycznych określających różne jego parametry dochodzimy do wniosku, że podstawowych właściwości gruntu /np. porowatość, uziarnienie, przepuszczalność itp./ nie można traktować w sposób niezmienny, a zależności między nimi w sposób ściśle funkcyjnie zdeterminowany. Na przykład wiadomo, że współczynnik filtracji zależy od wielu czynników, a między innymi od uziarnienia gruntu; zamiast poszukiwać coraz to nowych wzorów empirycznych określających funkcyjną zależność tych dwóch parametrów bardziej właściwe wydaje się traktowanie tych parametrów jako zmiennych losowych i wyznaczanie np. ich współczynnika korelacji.

Ze względu na odpowiednie planowanie badań eksperymentalnych nad własnościami gruntów i ich statystyczne opracowywanie oraz w związku z nasuwającymi się konkretnymi stochastycznymi problemami dotyczącymi konsolidacji gruntu celowe jest rozważenie pewnych kwestii podstawowych.

Celem tej pracy /zawierającej w istocie jedynie wstępne uwagi/ jest scharakteryzowanie właściwości ośrodka porowatego i zależności między nimi w języku zmiennych losowych i funkcji losowych. Przy przyjęciu najprostszego modelu takiego ośrodka jako ośrodka dwufazowego złożonego ze szkieletu sprężystego i por wypełnionych wodą oraz w oparciu o podstawowe związki fizyczne dla tego typu ośrodka podano zależności analityczne między rozkładami prawdopodobieństwa najważniejszych parametrów. Wykazano, że rozważając ośrodek porowaty jako układ fizyczny, którego stan określony jest przez pewną liczbę parametrów losowych można wyznaczyć jego entropię i niektóre własności informacyjne. Podano również najważniejsze zależności między tensorami korelacyjnymi stanu naprężenia ośrodka porowatego.

DUKIEWICZ Leokadia

Polskie diady spółgłoskowe typu TS i ST.

Warszawa 1969 s. 28.

Prace IPPT 23/1969.

W pracy przedstawiono wyniki wstępnej analizy czasu trwania i cech widma spółgłosek występujących w grupach typu TS i ST. Jako T wybrano spółgłoski zwarte bezdźwięczne /p/, /t/ i /k/, a jako S - spółgłoski trące bezdźwięczne /s/ i /f/. Wszystkie grupy dwuspółgłoskowe wymówione zostały przez trzy osoby w logatomach jednosylabowych o strukturze VCC, tj. po samogłosce i przed pauzą. Kontekst wokaliczny ograniczono do samogłoski /a/. Dla celów porównawczych uwzględniono ponadto logatomy VCV, w których każda z badanych spółgłosek zwartych i trących występuje w obustronnym sąsiedztwie samogłoski /a/. Utrwalone na taśmie magnetofonowej wypowiedzi poddano analizie spektrograficznej. Stwierdzono uwarunkowane kontekstowo różnice czasu trwania i zmiany w przebiegu czasowym widma badanych spółgłosek.

OWCZAREK Stefan

Stan naprężeń obrzeża odkształconego w zakresie sprężystym.

Warszawa 1969 s. 23.

Prace IPPT 24/1969.

Przedmiotem rozważań jest stan naprężeń w obszarze położonym w pobliżu brzegu ciała. Obszar ten nazwano obrzeżem. Wyodrębnienie z obszaru ciała jego obrzeża jest pomocne przy rozpatrywaniu zagadnień stanu naprężenia w połączeniach pomiędzy dwoma elementami konstrukcyjnymi jak na przykład połączenie belki ze słupem, lub połączenie dwóch prętów kratownic.

Celem niniejszych rozważań jest wyznaczenie stanu naprężenia w obszarze przyległym do rozpatrywanego przejścia pomiędzy dwoma elementami w zależności od wartości, które są związane ze stanem naprężenia na jego brzegu.

Zakładając, że stan naprężeń na brzegu jest znany poszukiwano odpowiedzi na pytanie, ile może być zadanych wzdłuż tego brzegu pochodnych, aby zadanie wyznaczenia stanu naprężenia w obszarze przyległym do brzegu nie było sprzeczne. Następnie traktując te pochodne jako znane wyznaczono stan naprężeń w obszarze przyległym do rozpatrywanego brzegu.

Podobne zagadnienie zostało rozwiązane w przypadku obrzeża uplastycznionego według warunku Hubera-Misesa-Henckego.

Niniejsze opracowanie dotyczy obrzeża odkształconego w strefie sprężystej.

Sformułowane zagadnienie sprowadzono do rozwiązania zagadnienia brzegowego równań równowagi i równania ciągłości odkształceń w płaskim stanie naprężenia.

ZAHORSKI Stefan

Dyfuzja własności lepkosprężystych w zagadnieniu stateczności przepływu.

Warszawa 1969 s. 32.

Prace IPPT 25/1969.

Literatura poświęcona zagadnieniom stateczności przepływów cieczy newtonowskich ze zmienną lepkością, gęstością itp., nie jest dotychczas obfita. Jeszcze mniej napisano na temat stateczności cieczy lepkosprężystych charakteryzujących zachowanie się roztworów i stopów polimerów.

W obecnej pracy zbadano jakościowo wpływ gradientów lepkości i sprężystości oraz związanej z nimi dyfuzji na niestateczność płaskiego ustalonego przepływu cieczy lepkosprężystej po nachylonej płaszczyźnie. Przyjęto, że dla stosunkowo powolnych przepływów słuszne są równania konstytutywne nieściśliwej cieczy drugiego stopnia, a zjawiska dyfuzji opisane są odpowiednimi równaniami Ficka ze stałymi współczynnikami. Z dyskusji rozwiązania dla przypadku długich fal powierzchniowych i małych gradientów lepkości wynika m. in., że gradient sprężystości stabilizuje przepływ, jeśli powierzchniowa warstwa cieczy jest bardziej sprężysta niż warstwa przyścienna. Wpływ innych członów dyfuzyjnych zależy od znaku gradientu lepkości i jest na ogół przeciwny wzrostowi lepkości w określonym kierunku towarzyszy wzrost parametru charakteryzującego własności sprężyste cieczy.

Przedyskutowano również przypadki, w których wpływ poszczególnych czynników może się wzajemnie niwelować.

BACZYŃSKI Zbigniew F., JANAS Marek

Zagadnienia stateczności zbiorników stalowych na ciecze.

Warszawa 1969 s. 105.

Prace IPPT 26/1969.

Opracowanie niniejsze poświęcone jest zagadnieniom związanym ze sprawdzaniem lokalnej stateczności stalowego płaszcza zbiorników walcowych o osi pionowej. Zbiorniki te, przeznaczone do magazynowania paliw płynnych, należą do kategorii niskociśnieniowych i stosuje się do nich przepisy Normy Branżowej.

Rozpatrywane są warunki pracy płaszcza zbiornika odpowiadające zastosowaniu małowyniosłych dachów stałych oraz dachów pływających. Winny być one typu bezrozporowego i nie przekazywać na płaszcz poziomych sił radialnych. Dach lub pierścień stężający /w przypadku dachów pływających/ zapewniać powinien niezmienność kołowego kształtu górnej krawędzi płaszcza, zaś sposób połączenia obu elementów umożliwiać ma na tyle równomierne przekazywanie obciążeń pionowych, aby nie istniało niebezpieczeństwo lokalnej utraty stateczności, na przykład w miejscach połączenia kratownic dachowych z płaszczem.

W normalnie spotykanych typach zbiorników stanem niebezpiecznym, przy którym spodziewać się należy lokalnej utraty stateczności płaszcza jest jednoczesne działanie stałych obciążeń pionowych /ciężar płaszcza i dachu/ i zmiennych /śnieg/ oraz podciśnienia w pustym zbiorniku i parcia wiatru. Z rozważań wyłączone są specjalne przypadki, gdy zbiornik obciążony być może zewnętrznym ciśnieniem gruntu lub cieczy. Poszczególne grupy obciążeń omówione są w rozdziale 1, zaś w rozdziale 2 wyznaczone są wywoływane przez nie siły wewnętrzne /przed utratą stateczności/.

Wobec konieczności dokonywania daleko idących uproszczeń i schematyzacji, w opracowaniu dąży się zasadniczo do oszacowania granic, powyżej których znajdować się powinny wartości obciążeń krytycznych. Zgodnie z tą zasadą przeprowadzone będzie nieliniowe superponowienie wyników niektórych rozwiązań podstawowych przy obliczaniu stanów złożonych. Rozwiązaniom podstawowych przy obliczaniu stanów złożonych. Rozwiązaniom podstawowym zadań kołowo-symetrycznych poświęcony jest rozdział 3.

W rozdziale 4 badana jest stateczność strefy ściskanej płaszcza przy obciążeniach niesymetrycznych /wiatr/. Dalej analizowane są dodatkowe czynniki mogące mieć wpływ na stateczność płaszcza zbiornika /rozdział 5/ i wnioski wynikające z poprzednich rozdziałów /rozdział 6/.

Przy powoływaniu się na źródła literatury kierowano się raczej względem ich dostępności i merytorycznej przyswajalności niż pierwszeństwem w postawieniu czy rozwiązaniu problemu.

WOJNO Włodzimierz

Uwagi o infinitezymalnej teorii materiałów sprężysto - lepkoplastycznych.

Warszawa 1969 s. 28.

Prace IPPT 27/1969.

Materiał sprężysto-lepkoplastyczny jest modelem materiału, który zachowuje się sprężyście do osiągnięcia statycznej granicy plastyczności, po której przekroczeniu pojawiają się w nim efekty reologiczne w postaci sprzężonych ze sobą efektów lepkich i plastycznych. Praktyczna przydatność badań nad zachowaniem się tego modelu wynika zasadniczo stąd, że w ramach teorii opisującej jego własności można ująć własności wrażliwych na prędkość odkształcenia materiałów plastycznych.

Głównym celem niniejszej pracy jest rozszerzenie, na drodze przejścia granicznego od przedstawionej w [18, 19, 20] teorii przy odkształceniach skończonych, proponowanej w pracach [4-8, 11] infinitezymalnej teorii materiałów aprężysto-lepkoplastycznych na przypadek procesów termodynamicznych, a także uzyskanie i przebadanie ograniczeń, jakie wynikają z drugiego prawa termodynamiki.

GUBRYNOWICZ Ryszard

Problem kryterium rozpoznawania cech osobniczych głosu.

Warszawa 1969 s. 21.

Prace IPPT 28/1969.

Przedmiotem referowanej pracy jest wstępne zbadanie rozpoznawania głosów w oparciu o metodę pasmowej analizy widmowej sygnału mowy, zastosowanej do określania cech osobniczych głosu. Metoda ta polega na analizie widmowej w n = 15 pasmach częstotliwości oraz na dyskryminacji poziomu, połączonej z pomiarem średniego sumacyjnego czasu przekroczenia wartości progowej. W ten sposób dla każdej wypowiedzi otrzymuje się zespół n liczb odpowiadających średnim czasom przekroczenia wartości progowej w poszczególnych pasmach.

Po omówieniu przyjętego geometrycznego modelu rozpoznawania rozważono problem wyboru kryterium decyzyjnego w oparciu o doświadczalne wyniki rozpoznawania dla zbioru 15 głosów męskich. W badaniach posługiwano się zapisami na taśmie magnetycznej, dokonanymi na trzech seansach, odbytych w różnych odstępach czasu, od kilku dni do pół roku, podczas których tekst stanowiący wycinek komunikatu o treści ogólnej, wybranego z popularnego dziennika był wypowiadany przez każdą osobę dwukrotnie. Jako wypowiedzi wzorcowe /w postaci wektorowej/ poszczególnych głosów przyjęto pierwsze zapisy tekstu, wypowiedzianych podczas pierwszych seansów, z którymi porównywano pozostałe 5 x 15 = 75 wypowiedzi.

Ponadto przeprowadzono tzw. rozpoznawanie w procesie uczenia tworząc dla każdego głosu wektor wzorcowy poprzez odpowiednie uśrednienie z wszystkich jego sześciu wypowiedzi, a następnie wykonując identyfikację w tym samym zbiorze głosów i wypowiedzi.

Omówiono otrzymane wyniki podkreślając szczególną wagę jaka odgrywa etap uczenia w procesie rozpoznawania oraz rozważono wpływ wyboru pasm do kryterium decyzyjnego na sprawność rozpoznawania.

MOTYLEWSKI Jerzy, KACPROWSKI Janusz

Automatyczne rozpoznawanie wyrazów metodą segmentacji widma sygnału mowy.

Warszawa 1969 s. 40.

Prace IPPT 29/1969.

Prace nad automatycznym rozpoznawaniem ograniczonych zbiorów wyrazów prowadzone są w wielu ośrodkach badawczych na świecie. Kierunkiem docelowym badań jest usprawnianie procesu przekazywania głosem informacji w układach człowiek-człowiek i człowiek-maszyna dla potrzeb telekomunikacji, automatyki i cybernetyki technicznej.

Przedmiotem niniejszej pracy jest metoda rozpoznawania wyrazów określających w języku polskim cyfry od 0 do 9 w dziesiętnym systemie liczenia. Metoda oparta jest na podziale sygnału mowy o rozciągłości wyrazu na segmenty głoskowe, których cechy dystynktywne określone są stosunkiem amplitud sygnału w dolnym /A/ i górnym /B/ pasmie częstotliwości.

Stosując binarną dyskryminację amplitud sygnału w każdym z pasm w stosunku do przyjętych poziomów progowych, przeprowadzono podział segmentów głoskowych na cztery klasy strukturalne.

Stwierdzono, że każdy wyraz rozpatrywanego zbioru można przedstawić w postaci ciągu znaków kodowych, które określają kolejność występowania w czasie poszczególnych klas strukturalnych odpowiadających segmentom głoskowym wyrazu w stanie quasi-ustalonym. Ciąg znaków kodowych każdego wyrazu tworzy jego sekwencję strukturalną, a zestaw takich ciągów dla całego zbioru wyrazów jest jego macierzą sekwencyjną.

Przytoczono wyniki badań eksperymentalnych przeprowadzonych metodą oscyloskopową na materiale fonetycznym obejmującym dziesięć wyrazów rozpatrywanego zbioru, wypowiedzianych dziesięcioma głosami męskimi. Podano metodę przedstawiania wyrazów rozpatrywanego zbioru w postaci 5-znakowego kodu dwójkowego, który umożliwia bezpośrednie wprowadzanie do maszyny cyfrowej informacji wejściowych w postaci sygnału mowy.